Η μετάβαση του μικρού παιδιού από το περιβάλλον του σπιτιού στο νηπιαγωγείο θεωρείται η πρώτη σημαντική μετάβαση που θα λάβει χώρα στην εκπαιδευτική του πορεία. Το περιβάλλον του νηπιαγωγείου διαφέρει σημαντικά τόσο χωροταξικά όσο και ως προς τους σκοπούς που εξυπηρετεί εν συγκρίσει με το οικογενειακό περιβάλλον. Τα παιδιά καλούνται να έρθουν αντιμέτωπα με νέους χώρους, διαφορετικά όρια, ακόμη και διαφορετικούς τρόπους λειτουργίας, εν γένει. Τα σημεία σύγκλισης, αλλά και εκείνα που διαφοροποιούν τα δύο περιβάλλοντα οφείλουν να εντοπίζονται και να αναγνωρίζονται από το εκπαιδευτικό προσωπικό και το οικογενειακό σύστημα του παιδιού.
Όταν έρχεται η ώρα το νήπιο να ξεκινήσει την εκπαιδευτική του διαδρομή, συχνά αναδύονται άγχη, ανησυχίες, προσδοκίες και ερωτήματα στους γονείς σχετικά με την ετοιμότητα του παιδιού να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του νηπιαγωγείου. Συγκεκριμένα, αναρωτώνται σχετικά με το κατά πόσο το παιδί θα μπορέσει να προσαρμοστεί στο νέο περιβάλλον, αν θα είναι ικανό να ακολουθεί κανόνες, αν θα παρουσιάσει προβλήματα συμπεριφοράς, αν θα μπορέσει να κατακτήσει τις ακαδημαϊκές ικανότητες και αν θα έχει ομαλή αλληλεπίδραση με την ομάδα των συνομηλίκων.
Σύμφωνα με έρευνες, η ετοιμότητα του παιδιού για το σχολείο συνδέεται με την σωματική, κοινωνική και συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού, το επίπεδο κατάκτησης του λόγου και της επικοινωνίας, τον τρόπο εκμάθησης, το γνωστικό του επίπεδο. Μιλώντας για την προσαρμογή του παιδιού λαμβάνουμε υπόψη το επίπεδο που εκείνο καταφέρνει να προσαρμοστεί εντός της σχολικής αίθουσας, αλλά και τις στρατηγικές που το κάθε παιδί ξεχωριστά θέτει σε εφαρμογή κατά τη διαδικασία αυτή. Ο χρόνος που χρειάζεται το κάθε παιδί για να μάθει, να βιώσει, να επεξεργαστεί και τελικά να προσαρμοστεί στη νέα συνθήκη είναι διαφορετικός.
Πώς μπορούν οι γονείς του παιδιού να γίνουν συνοδοιπόροι σε αυτό το νέο ξεκίνημα και να το βοηθήσουν να έχει μια ομαλή μετάβαση;
- Οι ανησυχίες και οι προβληματισμοί των γονέων είναι κομμάτι αυτής της νέας συνθήκης. Μπορεί να θυμηθούν τη δική τους πρώτη μέρα στο νηπιαγωγείο, τα συναισθήματα που είχαν νιώσει ως παιδιά, την διαδικασία αποχωρισμού από τους δικούς τους γονείς. Δεν χρειάζεται να βιαστούν οι γονείς να τα
καταχωνιάσουν σε μια άκρη του μυαλού τους ή να τα αποφύγουν. Η αναγνώριση αυτών των σκέψεων, των συναισθημάτων, του πιθανού άγχους ή φόβου είναι σημαντική τόσο για τους γονείς όσο και για τα παιδιά. Όλοι περάσαμε από αυτό το σκαλοπάτι και καθένας το βίωσε μοναδικά. - Η προετοιμασία είναι πολλές φορές ανακουφιστική τόσο για τους γονείς όσο και για το παιδί, καθώς προσφέρει μια προβλεψιμότητα. Μπορούν οι γονείς να μιλήσουν με το παιδί τους για το τι θα συναντήσει στο σχολείο, με τι θα ασχοληθεί εκεί, τι παιχνίδια θα παίξει, ποια θα είναι η δασκάλα του, τον αποχωρισμό από εκείνους και την επανασύνδεση μαζί τους μετά το τέλος του σχολείου.
- Αν υπάρχει η δυνατότητα μπορούν να επισκεφθούν μαζί με το παιδί τον χώρο του σχολείου πριν την έναρξη της σχολικής χρονιάς, ώστε να γνωρίσει τη δασκάλα, την αίθουσα που θα περάσει τη χρονιά του και να εξοικειωθεί με το περιβάλλον.
- Η αμεσότητα και η ειλικρίνεια είναι οδηγός. Το παιδί πιθανώς θα έχει απορίες, θα εκφράζει άγχη, αγωνίες, ανησυχίες για τη νέα κατάσταση που θα εμπλακεί. Οι φαντασιώσεις κάποιων παιδιών σχετικά με το τι θα συναντήσουν είναι ασαφείς. Είναι ωφέλιμο να δοθεί χρόνος και χώρος να τεθούν αυτές οι απορίες, να εκφραστούν ελεύθερα όλα τα συναισθήματα, να λεκτικοποιήσει το παιδί κάθε τι του προξενεί φόβο ή προσμονή. Αν οι γονείς γνωρίζουν την απάντηση μπορούν να τη μοιραστούν με το παιδί με τρόπο αναπτυξιακά κατάλληλο. Αν και οι ίδιοι δεν έχουν την πλήρη εικόνα, μπορούν επίσης να το εκφράσουν και να είναι ανοικτοί να ανακαλύψουν, να
μάθουν, να γνωρίσουν. - Η στιγμή του αποχωρισμού είναι σημαντική. Κάθε γονέας ξέρει καλύτερα το παιδί του και τις ανάγκες του. Χρήσιμο είναι να υπάρχει εκ των προτέρων μια ρουτίνα που θα δημιουργήσουν οι γονείς με το παιδί, ώστε να γίνει ομαλά ο αποχωρισμός. Μπορεί να είναι ένα φιλί, μια αγκαλιά, η διαβεβαίωση ότι θα βρεθούν ξανά το μεσημέρι, μια προσωπική, ξεχωριστή χειρονομία που έχουν αναπτύξει οι γονείς με το παιδί και του παρέχει ασφάλεια και σιγουριά. Κάποια παιδιά επιθυμούν να πάρουν κάποιο αγαπημένο τους αντικείμενο από το σπίτι μαζί στο σχολείο.
Η επικοινωνία των γονέων με τους εκπαιδευτικούς, η επαφή με το δικό τους συναίσθημα και η διαθεσιμότητα απέναντι στο παιδί τους με στόχο να ακούσουν και να κατανοήσουν την εμπειρία που το ίδιο βιώνει είναι οι πυλώνες για τη δημιουργία εκείνων των συνθηκών που θα προάγουν την ομαλή προσαρμογή, θα θέσουν τις βάσεις για την αναγνώριση τυχόν δυσκολιών κατά τη διαδικασία μετάβασης στο σχολείο και την εύρεση τρόπων αντιμετώπισης αυτών και διευκόλυνσης του παιδιού, ώστε να ζήσει την εμπειρία αυτή διατηρώντας την μοναδικότητα του.
Ράννου Ιωάννα
Κλινική Ψυχολόγος, MSc
Επιστημονικός Συνεργάτης του Επιστημονικού Κέντρου «Ο Κόσμος του Λόγου»
Βιβλιογραφία:
Fails nelson, R. (2004). The transition to kindergarten. EarlyChildhoodEducation Journal, 32, 187-190.
Griebel, W., & Niesel, R. (2002). Co-constructing transition into kindergarten and school by children, parents and teachers. Transitions in the earlyyears, 64-75.
McIntyre, L. L., Eckert, T. L., Fiese, B. H., DiGennaro, F. D., &Wildenger, L. K. (2007). Transition to kindergarten: Family experiences and involvement. Early Childhood Education Journal, 35, 83-88.
Seung Lam, M., & Pollard, A. (2006). A conceptual framework for understanding children as agents in the transition from home to kindergarten. EarlyYears, 26 (2), 123-141.